İngiltere’nin birlikten ayrılmasının akabinde Almanya ile Avrupa Birliği’nde liderlik gayretine giren Fransa, hem iç siyasette hem dış siyasette güç günler geçiriyor. 2017’de birinci kere misyona geldiğinde tezli maksatlar açıklayan Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen 6 senede toplumda hayal kırıklığı yarattı. 2018’de yükselen akaryakıt fiyatları ve ömür maliyetleri nedeniyle uzun mühlet “Sarı Yelekliler” protestolarına sahne olan ülke, ocaktan bu yana da emeklilik ıslahatı terslerinin sokağa inmesi nedeniyle sıkıntı günler geçiriyor. Başbakan Elisabeth Borne ve başka yetkilileri de protesto eden göstericilerin bir numaralı maksadında ise Macron var. İç siyasette bu sorunlar yaşanırken, Macron idaresi dış siyasette da yıllardır istediği sonuçları almaktan uzak. Uzun yıllar sömürdüğü Afrika kıtasında ayrıcalıklarını yavaş yavaş kaybetmeye başlayınca yeni bir yaklaşım arayışına giren Macron, Yeni Fransa Stratejisi’ni açıkladıktan sonra kıtaya yaptığı birinci ziyarette umduğunu bulamadı. Batı Afrika’da Burkina Faso ve Mali’de kısa müddet evvel askeri üslerinin kapanmasıyla tesir kaybı yaşayan ülke, Macron’un Gabon, Angola, Kongo ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden oluşan Orta Afrika ziyaretlerinde de beklediği etkiyi oluşturamadı.
Fransa’da hükümet, Anayasa’nın 49. hususunu devreye sokarak emeklilik yaşının 62’den 64’e yükselten maddeyi meclis oylaması olmadan geçirme kararı aldıktan sonra protestolar denetimden çıkmaya başladı. Ocak ayında aşikâr meslek kümelerinin iştirakiyle başlayan şovlar, perşembe günü 1 milyondan fazla kişinin sokağa indiği ülke çapında şovlara dönüştü. İçişleri Bakanlığı datalarına nazaran başşehir Paris’teki yürüyüşe 120 bin kişi katılırken, Bordeaux kentinde belediye binası ateşe verildi. Olayın manzaralarında, belediye binasının ön kapısının alev aldığı görüldü. Hali hazırda başşehir Paris’te çöp dağları oluşturan grev kabusu ise geri dönüyor. Sendikalar, emeklilik ıslahatını protesto etmek için gelecek hafta yine greve gitme kararı aldı.
Fransa’da yapılan bir kamuoyu araştırması, Macron’un emeklilik ıslahatını savunduğu çarşamba günkü konuşmasının her 10 Fransız’dan 7’sini kızdırdığını ortaya koydu. Ülkede 1037 kişi ile yapılan ankete nazaran, Fransızlar, Macron’un ülkedeki kitlesel protestolara karşın Parlamentoda oylamaya sunulmadan kabul edilen emeklilik ıslahatı konusundaki tezlerini ikna edici bulmadı. Fransızların yüzde 65’i Macron’u “kötü”, yüzde 69’u da “kibirli” bir cumhurbaşkanı olarak kıymetlendirdi.
Koltuğu sallanıyor
Tartışmalı ıslahatın Ulusal Meclis’ten oylama yapılmadan geçirilmesinin akabinde düzenlenen ankette iştirakçilerin yüzde 71’i hükümetin istifasını istediğini belirtti. İştirakçilerin yüzde 65’i ise ıslahata karşı kitlesel şov ve grevlerin sürdürülmesi gerektiğini düşünüyor. Islahattan sonra Macron hükümetine karşı verilen gensoru önergesi ise kıl hissesiyle başarısız oldu. 278 milletvekilinin lehte oy vermesine karşın 287 olan oy çoğunluğun 9 oyla sağlanamaması nedeniyle reddedildi.
İç siyasette kriz sürerken, Fransız hükümeti dış siyasette da başta Afrika olmak üzere güç günler geçiriyor. Mart ayının başında dört ülkeyi kapsayan Afrika cinsine çıkan Macron, Fransa’nın II. Dünya Savaşı sonrası Afrika ile kurduğu alakaları söz etmek için kullanılan ‘Fransafrika’nın sonunun geldiğini duyurdu. Yeni Şafak’a konuşan Türkiye’nin eski Senegal Büyükelçisi ve Afrika Araştırmaları Derneği (AFAM) Koordinatörü Prof. Dr. Ahmet Kavas, Afrika ülkeleriyle karşılıklı hürmet temelinde bir ilgi kurulmasının, Fransa üzere kıtada asırlara dayalı sıkıntılı geçmişe sahip bir ülke için kolay olmadığını söz etti. Kavas, “Herkes dünün Fransızlarının neler yaptıklarını biliyor. Bunlar unutulursa yeni sayfa açılır mı? Fakat tüm tarihi kayıtlar bunlarla dolu. Kibirsiz bir yaklaşım göstereceğiz deniyor ki, bu söz neden kullanılır anlamak sıkıntı. Olağanda bağlantılar kibirli idi de artık kibirsiz mi olunacak denmektedir. Kompleksiz bağlara başlayacağız demek dahi birebir biçimde algılanabilir” halinde konuştu.
Geçmişe sünger çekmenin Paris idaresi için hayli sıkıntı olacağının birinci işaretleri ise çok geçmeden geldi. Macron’un Demokratik Kongo Cumhuriyeti ziyareti sırasında ülkede yaşanan sıkıntılar için lokal önderleri suçlaması üzerine beklemediği bir sert reaksiyonla karşılaştı. “Böyle sert tabirlerle söylediğim için üzgünüm lakin (üzerimizde) tekrar egemenlik kuramayacaksınız” formunda konuşan Kongolu önder Felix Tshisekedi, basın toplantısında üslup konusunda Macron’a ikaz yaptı. Basın toplantısında yaşanan gerginliği hatırlatan Orta Doğu ve Kuzey Afrika Uzmanı Sami Hamdi, bu tavrın Fransa’nın geçmiş ile ilgili bir pişmanlık duymadığı hissiyatını perçinlediğini söz etti. Hamdi, “Macron’un kendisi, ülkesinin geçmişteki cürümlerinin güçlü bir inkarcısı. Sömürge devrinde acı çekmiş insanların aileleri için özür dilemeyi reddediyor ve Afrika’dan gelenlere vize süreçlerini keyfi halde değiştirmek üzere metotlarla kıtayı hâlâ politik olarak terbiye etmeye çalışıyor” biçiminde konuştu. Geçtiğimiz yıl Macron’un, ülkesinin 1994’te işlenen Ruanda Soykırımı’ndaki rolüne ait sorumluluğunu kabul etmesi lakin kabahat ortağı olmadıklarını söylemesi reaksiyon çekmişti. Milletlerarası birçok rapor, Fransa’nın Ruanda’da etnik çatışmaları körükleyici yaklaşımının, 1994’te 800 bin kişinin öldürüldüğü soykırımda en değerli etken olduğunu belirtiyor. 2020 yılında, soykırımdan 26 yıl sonra baş kuşkulu Félicien Kabuga, düzmece kimlikle yaşadığı Paris’te yakalanmıştı.
Geçmişte birtakım Avrupa ülkelerinin Afrika’da monopol kurmasına rağmen kıtaya ABD, Hindistan, Rusya ve Çin üzere birçok yeni aktörün artık daha fazla ilgi gösterdiğini tabir eden Kavas, bu durumdan en düzgün Fransa’nın haberdar olduğunu ve eski prestijini geri getiremese bile en azından yeni siyasal telaffuzlar geliştirerek sahayı tamamıyla kaybetmemek için atılımlar yaptığını tabir etti. Kavas, “Fransa, bu rakipleri insan kaynağı ile aşabilecek imkanlara sahip değil. Dahası ülkesindeki yabancı düşmanlığı Afrika ülkelerindeki insanların çok reaksiyonunu çekiyor. Fransa’nın askeri varlığıyla kıtanın güvenliği sağladığını tez ettiği ülkelerde o kadar önemli terör oluşumları ortaya çıktı ki, bunların ellerindeki silahları kimin verdiği üzere sorular devam sorulmakta” biçiminde konuştu. Hamdi, Fransa’nın kıtayla gerginleşen bağlarındaki temel etkenin, sıradan Afrikalıların Macron’un beyanlarına, Fransa’nın askeri siyasetlerine ve Paris idaresinin lokal siyasete daima karışma uğraşına duyduğu öfke olduğunu söyledi. Hamdi, “Daha evvel alternatiflerin yokluğu ve Paris idaresinin sömürge geçmişinde gelen ekonomik avantajı nedeniyle kendilerini Fransa’dan ayrıştırmakta zorlanan Afrikalı başkanlar, kamuoyundan bu tarafta gelen baskılara maruz kalıyorlardı. Lakin Çin, Rusya ve Türkiye üzere aktörlerin güçlü halde kendilerini göstermesiyle, artık halktan gelen Fransa’dan ayrışma talebini yerine getirebiliyorlar” formunda konuştu.
Eski sömürgeleriyle tansiyonlu münasebeti süren Fransa’ya bir darbe de Korsika’dan geldi. Paris idaresine bağlı Akdeniz adasında bir mahkemenin, mahallî parlamentoda Korsika lisanının kullanılmasını yasaklaması halkta öfkeye neden oldu. Mart başında Bastia kentindeki mahkemede alınan kararda, Fransız anayasasının kamu vazifelerinin yerine getirilmesinde müsaade verilen tek lisanın Fransızca olduğu tarafındaki unsuruna atıf yapıldı. Kararın akabinde sokaklara inen Korsikalı milliyetçiler, molotofkokteyli tutan protestocuları alkışladı. Karara reaksiyon gösteren Korsika’daki özerklik yanlısı yetkililer de, bu durumun Korsikalıların kendi lisanını konuşma hakkının elinden alınması manasına geldiğini söz etti ve adada Korsika lisanına Fransızca ile birlikte resmi statü verilmesini istedi. Bağımsızlık yanlısı Core in Fronte partisi ise, Twitter’dan Korsika lisanında “utanç” yazılı bir paylaşımda bulundu. Yıllardır Fransa’yla gergin ilgilere sahip adada, özerklik ve bağımsızlık davetleri gün geçtikçe artıyor.