Önce tanıklığımı anlatayım sizlere:
1980’lerde başladı…
1990’larda doruğa çıktı…
Basının medyalaşma devri bu…
Gazeteciliğin tarifi kökten değiştirildi:
Bu periyodun gizli genel yayın yönetmenleri vardı: Reklamcılar!
Neredeyse neyin haber olup olmayacağına, haberin gazetede hangi büyüklükte, hangi sayfadan verileceğine onlar karar verirdi.
Haber merkezleri, halkla ilgiler departmanına dönüştürdü.
Yeni gelen neoliberal ideoloji medyayı kökten değiştirdi. Her şeyin fiyatı varsa kuşkusuz haberlerin de vardı!
Yeni Yüzyıl, Radikal gibi yeni “prestijli” gazeteler yayınlandı. Bu atmosfer Cumhuriyet’i bile sarstı, bölünme meydana geldi. Vs.
Gazeteci sınıf atlamaya hazır yuppiye dönüştürüldü. Şık giyinmek, lüks lokantalara, gösterişli barlara gitmek mesleki ilerlemenin öncelikli şartlarıydı. Ki işadamlarıyla dostluk bunun başında geliyordu. Bu ithal nizama uyan gazeteciler lüks hayatlara kavuşturuldu.
Bu arada… Reklamcılar salt şirketlerinin haberlerini yaptırmadı; işverenlerinin kamuoyundaki algısını değiştirdi:
1970’lerde kamuoyu önüne çıkmayan, servetlerini, özel hayatlarını sergilemeyen zenginler medyada görünür oldu. O denli ki birinci sefer 1985’de Nokta dergisi Türkiye’nin en güçlü yüz ailesi sıralamasını yayınladı.
Herkes için piyasada görünmek tek emeldi artık…
Keza:
***
Medyanın yayın siyasetini belirleyen reklamcılar, patronlarını “entelektüel fikir insanı” olarak tanıttı. Yalnızca iktisat değil, siyasetten kültüre toplumu ilgilendiren her bahiste işadamı niyeti önemsenir oldu. (Zonguldak madenlerini kapatıp, somon yetiştirme üzere tavsiyeleri vardı.)
Panellerin vazgeçilmezi oldu seçkin işverenler. Köşe yazarı bile yapıldı.
Ne tesadüf ki, medyada görünen bu iş adamlarının birçok toplumsal demokrattı ve daima sola “yol” gösterdi: Halkçılık, kamuculuk, planlama eski fikirlerdi.
İshak Alaton, bürosunda fotoğrafı olan K. Marks’ı hür piyasacı yaptı, TKP’ye akıl verdi!
Sakıp Sabancı bile “asıl sosyalist benim” diyordu.
İşadamları Can Paker öncülüğünde “Sosyal Demokrat Kalkınma Konseyi” ve Bülent Eczacıbaşı liderliğinde “Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Etüdler Vakfı/TESEV” kurdu. Geleceği inşa edecek niyet merkezleri buralardı!
ABD’den “prensler” ve akademisyenler çağrıldı.
Medya plaza haberleri-yazılarıyla kendilerini kandıran benmerkezci “romantik isyankârlar” havaya girip “Yeni Demokrasi Hareketi” diye parti kurdu!
Hepsinin ortak görüşü, “neoliberalizm Türkiye’nin kurtuluşunu sağlayacak” idi.
Evet, bu görüşün kabul edilmesini medya sağladı. Medya aracılığıyla insanların kimliklerini belirleyen en kıymetli öge tüketim oldu. Beşerler toplumsal-ahlaki bedellerden uzaklaştırıldı. Çürümenin sembol kelamı herkesin dilindeydi: “Altta kalanın canı çıksın!”
Bu girişe nokta koyup geleyim bugüne:
***
Yıl, 2023.
O medyanın kuvveti artık yok. Habercilik toplumsal medyanın da tesiriyle çeşitlendi.
Reklamcıların gücü çok azaldı, artık reklam veren kalmadı.
İşadamları tekrar görünmez hale geldi. Solu etkilemelerine de gerek kalmadı, solun kitleselliği yoktu artık!
Gazetecilik zenginleşme aracı olmaktan çıktı.
Yani: Tanınan düzmece palavra dünya bitti!
Ve lakin:
Yukarıdaki acılı süreçten ders çıkarmayanlar bu seçim sürecinde “kafasını” tekrar göstermeye başladı.
Dün iş dünyası merkezli life style/yaşam usulünü dayatanlar, bugün iktidara gelmesine kesin gözüyle baktıkları Kılıçdaroğlu’na akıl vermeye başladı! “Çıkış Yolu” dedikleri “kurtuluş projesi” son kırk yıldır yaşananların tıpatıp benzeri! TÜSİAD da esasen bu çalıştırdığı iktisatçılara takviye veriyor. Özal, Çiller, Kemal Derviş, Ali Babacan/ Mehmet Şimşek/Erdoğan ile yaşattıklarını bu defa Kılıçdaroğlu eliyle hayata geçirmek istiyorlar…
Demem o ki:
Hangi partiyi desteklerseniz destekleyin, o parti üzerinde baskı kurun.
Seyirci kalmayın, yükü yine sizin omzunuza yüklerler…
Soner Yalçın